یادداشت اختصاصی؛
صادرات خدمات، بیزینس مدرن پیشرفته‌ها
- زهرا طهماسبی / تحلیلگر مسایل اقتصادی: در آوریل 2024، اکونومیست گزارشی کوتاه منتشر کرد درباره یک فروشگاه مرغ سوخاری (Sansan Chicken) در نیویورک که در فضای مجازی میان کاربران وایرال شد. اما چیزی که توجه همه را به خود جلب کرد، غذای این مجموعه نبود؛ بلکه سرویس خدمات موجود در آن بود. آقای «چی ژانگ» پس از تعطیلی رستورانش در طول همه‌گیری کرونا، این کسب وکار را راه اندازی کرده بود. او می‌گوید کارگران خارج از کشور به تماس‌های تلفنی پاسخ می‌دهند، فیلم‌های دوربین مدار بسته را نظارت می‌کنند و حتی وظیف صندوقداری بصورت مجازی را با هزینه‌هایی اندک، نسبت به افراد محلی انجام می‌دهند.
- صادرات کالا، مقوله‌ای آشناست. کارخانه‌ها تولیدات خود را برای مشتریان در سراسر جهان صادر می‌کنند. با این حال، با گسترش ارتباطات بین‌المللی، انواع مختلف برون‌سپاری و تجارت دیجیتال، بسیار آسان‌تر شده است. در نتیجه، صادرات خدمات طی ده گذشته، 60 درصد افزایش یافته و در سال 2023 به 7.9 تریلیون دلار (7.5 درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی) رسیده است. با این حال بازار کالاهای فیزیکی با 24 تریلیون دلار، همچنان در صدر صادرات قرار داشته اما با رشد بسیار کندتری همراه بوده است؛ بطوریکه می‌توان گفت سهم‌شان از تولید ناخالص داخلی ثابت مانده است.
در حال حاضر، خدمات بیشتر توسط کشورهای ثروتمند صادر می‌شود؛ بطوریکه ابرقدرتهایی همچون آمریکا و انگلیس در رتبه‌های نخست صادرات خدمات قرار دارند. در کنار کشورهای توسع‌هیافته، اقتصادهای درحال توسعه نیز شروع به صادرات در انواع پیشرفته‌تر خدمات، نظیر خدمات سمعی و بصری، کامپیوتری و مخابراتی داشت‌هاند. علاوه بر صادرات خدمات تکنولوژی محور، صادرات خدماتی با تکنولوژی کمتر، نظیر حسابداری و منابع انسانی نیز یکی از مقوله‌های رو به رشد در اینگونه کشورهاست. استونی و فیلیپین در صدر این دسته از کشورها قرار دارند؛ بطوریکه چنین صادراتی بیش از 5 درصد از تولید ناخالص داخلی آنها را تشکیل می‌دهد. هند نیز به دلیل هزینه‌های پایین نیروی کار و نیز جمعیت بالای انگلیسی زبان، یکی دیگر از کشورهای پیشران در این زمینه است.
باید گفت تجارت کالا به عنوان سهمی از تولید ناخالص داخلی جهانی از سال 2010 راکد بوده و رقابت برای تازه واردان دشوارتر شده است. بنابراین تجارت خدمات با استقبال بیشتری همراه خواهد بود. البته باید در نظر داشت ادام روند صادرات خدمات، قطعاً متأثر از تأثیرات مثبت (آموزش بیشتر کارکنان) و نیز منفی (حذف برخی از مشاغل، جایگزینی و…) ابزارهای AI و هوش مصنوعی خواهد بود.
در این راستا لازم است دولت‌هایی که در صدد تقویت رشد اقتصادی خود هستند، درجهات متعددی متمرکز باشند. این درحالی است دریافت درست خدمات و نیز تجارت آن، اکنون یک شرط حیاتی برای رشد اقتصادی در کشورها است.